Umhverfistofnun - Logo
Takki á minar.stillingar.is
close menu
Ýttu á enter til að leita eða ESC til að loka

Fráveitumál

Skólp

Skólp veldur mengun vatns eða sjávar alsstaðar þar sem því er veitt út í umhverfið. Það samanstendur af saurmenguðum lífrænum úrgangi sem inniheldur áburðarefni og mikið magn örvera, m.a. sýkla. Í því er einnig að finna plastagnir, lyfjaleifar og umhverfisskaðleg efni.

Skólpmengun getur því verið hættuleg heilsu manna og dýra sé skólpið ekki nægilega vel hreinsað. Vegna lífræna efnisins, áburðarefnanna og umhverfisskaðlegu efnanna veldur skólpmengun einnig álagi á vistkerfi þeirra viðtaka sem taka við skólpinu. Góð hreinsun skólpsins dregur hinsvegar verulega úr neikvæðum áhrifum þess í umhverfinu.

Mikilvægt er að umhverfisskaðlegum efnum sé ekki hent í salerni, vaska eða niðurföll. Þetta á m.a. við um spilliefni, lyfjaafganga og plast- eða gúmmídrasl.

Fráveitur

Í þéttbýli skal vera til staðar fráveita þar sem íbúar eru fleiri en 50 og fjarlægð á milli húsa er að jafnaði undir 200 m. Sveitarfélög eiga að koma á fót og starfrækja fráveitur í þéttbýli. Í dreifbýli á einnig að koma fyrir fráveitu þar sem fjöldi húsa er u.þ.b. 20 á hverja 10 ha og/eða atvinnustarfsemi felur í sér losun sem nemur u.þ.b. 50 persónueiningum eða meira á hverja 10 ha. Sveitarfélögum ber að sjá til þess að þetta nái fram. Kvaðir þessar gilda hinsvegar ekki fyrir byggð sem var til staðar fyrir 13. mars 2009.

Hluti af búnaði fráveitna eru hreinsivirki. Almenn krafa um hreinsun skólps er tveggja þrepa hreinsun. Þá er skólpið yfirleitt fyrst síað til að ná burt aðskotahlutum (grófhreinsun), síðan eru föst efni síuð burt eða látin setjast til (eins þreps hreinsun) og að lokum er lífræn hreinsun þar sem vatnsleysanleg lífræn efni eru hreinsuð burt.

Í þeim tilvikum þegar hægt er að skilgreina viðtaka skólps í sjó eða ármynnum sem síður viðkvæman má hreinsa skólp með einungis eins þreps hreinsun. Á sama hátt þarf þriggja þrepa hreinsun þar sem viðtaki er skilgreindur viðkvæmur. Þriðja þrepið er venjulega hreinsun áburðarefna úr skólpinu til viðbótar við tveggja þrepa hreinsun

Í fráveitum skal ofanvatn og skólp aðgreint nema annað sé heimilað. Þrátt fyrir það eru fráveitukerfi þéttbýla yfirleitt einföld sem þýðir að ofanvatn og skólp renna yfirleitt í sömu lögnum. Í slíkum fráveitum má búast við talsverðu magni af örplasti, sem aðallega stafar af sliti dekkja ökutækja og kemur með ofanvatninu. Eins þreps hreinsun á þó að geta hreinsað burt megnið af örplastinu fyrir losun.

Nánar má lesa um kröfur til fráveitna í reglugerð um fráveitur og skólp.

Rotþrær og siturlagnir

Í þéttbýli skal ætíð losa húsaskólp einstakra húsa inn á fráveitu sé hún til staðar. Því er ekki gert ráð fyrir að skólp frá einstökum húsum sé hreinsað á staðnum þegar á að vera fráveita. Í sumum þéttbýlum vantar þó ennþá fráveitu og því ekki hægt að tengjast henni strax. 

Þar sem ekki er til staðar fráveita skal hreinsa skólp sérstaklega frá hverju húsi eða hverri þyrpingu fárra húsa. Tveggja þrepa hreinsun felst m.a. í rotþró (fyrsta þrep) og siturlögn (annað þrep). Ef aðstæður eru réttar er rotþró og siturlögn fremur ódýr lausn fyrir einstök íbúðarhús og krefst tiltölulega lítils viðhalds.

Rotþró skilur föst efni frá skólpinu á þann hátt að þyngri efnin setjast á botninn (botnlag) en fita og önnur léttari efni fljóta upp (flotlag). Þegar rotnun er komin af stað í rotþrónni brotna lífræn efni niður. Hinsvegar safnast smám saman upp efni sem brotna hægt niður og er því nauðsynlegt er að tæma hana reglulega. 

Á Íslandi er gerð krafa um þriggja hólfa rotþrær, en fleiri en þrjú hólf eru óþörf. Í rotþró má veita frárennsli frá salernum, eldhúsum og þvottahúsum. Hitaveituvatn úr ofnakerfum og afrennsli frá heitum pottum ætti ekki að leiða í rotþró. Sé það engu að síður gert þarf að nota mun stærri rotþró en ella auk þess sem hugsanlegur klór frá heita pottinum hefur eituráhrif á bakteríur í rotþrónni og kemur þannig í veg fyrir niðurbrot lífrænu úrgangsefnanna. Af þeirri ástæðu á t.d. alls ekki á að nota bakteríudrepandi þvottalög, t.d. þegar salernieða önnur hreinslætistæki eru þrifin. Ef eitrað er fyrir bakteríunum í rotþrónni breytist virkni hennar þannig að hún þjónar aðeins sem safnþró og fyllist þar með fyrr en ella. 

Aldrei má leiða skólp beint úr rotþró út í umhverfið heldur á það að fara um siturlögn á svipaðan hátt og sýnt er á myndinni. Siturlögninnni er aðallega ætlað að hreinsa uppleyst lífræn efni úr skólpinu.

Siturlögnin er götuð þannig að næst rotþrónni eru götin færri en fleiri eftir því sem lengra dregur. Götin eru á botni rörsins og allt upp að miðju rörhæðar. Þykkt malarlagsins undir siturlögninni ætti að vera a.m.k. 30 cm og fjarlægð frá malarlagi að grunnvatnsborði ætti að jafnaði ekki að vera minna en 0,5 m. Þar sem aðstæður henta ekki fyrir siturlögn skal leita annarra leiða í samráði við viðkomandi heilbrigðisnefnd. 

Losun skólps má aldrei eiga sér stað þar sem hætta er á að vatnsból spillist. Hafa skal í huga að rennsli grunnvatns fylgir oft ekki halla á yfirborði en grunnvatnið streymir hinsvegar ætíð frá hærra grunnvatnsborði að lægra. Þar sem neysluvatni er dælt upp, t.d. úr borholu, má gera ráð fyrir að næst vatnstökuinni halli yfirborði grunnvatnsins að dælunni og skal ekki losa skólp nálægt slíkum niðurdrætti.

Tengd skjöl

Tenglar

Erlendar upplýsingar um lítil skólphreinsimannvirki og skólphreinsun á svæðum þar sem ekki er hægt að tengjast fráveitu.