Undanfarnar vikur hefur mælst óvenju mikil eyðing ósonlagsins yfir norðurhveli jarðar sem rekja má til óvenjulegra kaldra háloftavinda (polar vortex) sem hafa komið í veg fyrir að lofthjúpurinn yfir norðurheimskautinu blandaðist við loft frá suðlægari breiddargráðum. Þetta ástand leiddi til mjög lágs hitastigs í lofthjúpnum sem veldur sambærilegu ástandi og myndast árlega yfir suðurheimsskautinu að vetrarlagi. Marssólin hefur skinið á þennan kalda loftmassa og klofið niður klór- og brómfrumeindir frá ósoneyðandi efnum eins og klórflúorkolefnum, halónum og fleiri slíkum.  Klórinn og brómið brjóta niður ósonlagið með því að hvarfast við ósonsameindirnar og mynda stakar súrefnissameindir. Ósoneyðingin á sér stað í heiðhvolfinu í um 15-20 km hæð yfir jörðu. Upplýsingar frá Alþjóðaveðurfræðistofnuninni (WMO) benda til að um 40% þynningu á ósonlaginu sé að ræða og hefur hún aldrei áður verið svo mikil á norðurhveli jarðar. Búast má við að áhrifa þessara eyðingar ósonlagsins muni gæta hér á landi í vor og í sumar með aukinni útfjólublárri geislun á heiðskírum dögum.

Ósonlagið er það svæði í lofthjúp jarðar þar sem þéttleiki ósons er mestur, í 15-35 km hæð yfir jörðu, og verndar lífríki jarðar gegn hættulegum útfjólubláum geislum sólar. Þessi hættulega geislun getur skaðað lífið í sjónum, valdið húðkrabbameini, augnsjúkdómum og bælt ónæmiskerfi líkamans. Losun ósoneyðandi efna var bönnuð með alþjóðlegum samningi, Montrealbókuninni frá 1987, sem verður 25 ára á næsta ári. Hér á landi hefur notkun ósoneyðandi efna minnkað um 98% frá því hún var mest árið 1987.

Umhverfisstofnun bendir fólki sem stundar útivist, s.s. skíði, fjallaferðir og sund að gæta þess að nota sólarvarnarefni á meðan á útivist stendur og nota sólgleraugu sem vernda augun frá geislun sólar. Á vefsvæði Umhverfisstofnun um grænan lífsstíl má finna upplýsingar um sólarvörn fyrir börn og fullorðna.

Nánari upplýsingar

• Geimferðastofnun Evrópu
• Alþjóðaveðurfræðistofnunin
• Danska veðurstofan